Carl Jung kan helpen, onszelf weer terug te vinden èn het tij te keren
Er zijn veel tekenen die erop wijzen dat er in het bedrijfsleven èn daarbuiten een pandemie rondwaart van demotivatie, onthechting en stress. De statistieken liegen er niet om. Slechts vijftien procent van de Europese werknemers acht zichzelf echt betrokken bij zijn of haar werk (bron: Gallup). In de Engelstalige landen waardeert vijftig procent het sociale welzijn dat met de job gepaard gaat als onvoldoende (bron: Deloitte). Zestig procent overweegt acuut van baan te veranderen om daar wat aan te doen. In de top is dat percentage niet lager, maar nog hoger: zeven op de tien topmanagers staat momenteel op het perron! Bij één op de drie werknemers is inmiddels zelfs al sprake van burn-out verschijnselen. Bij de jongere generaties, die van de Millennials en Generation Z, is dat wereldwijd één op twee. Het is duidelijk: de demotivatie en stress van de werknemer van nu is méér dan een individueel probleem. Alleen al in Nederland lopen de jaarlijkse kosten hiervan in de vele miljarden (verzuim, productiviteitsverlies). En dan hebben we het nog niet over het enorme verlies aan levenskwaliteit voor alle individuele getroffenen.
Stress en burn-out
Er is veel onbehagen en angst in de wereld. De Edelman monitor wijst uit dat bij 64 % van de mondiale bevolking momenteel het wantrouwen overheerst. Vooral media en politiek moeten het ontgelden. Dat weerspiegelt zich bijvoorbeeld in de lage approval rating van regeringsleiders, die bijvoorbeeld in de VS maar ook in ons eigen Nederland tot een klein minderheidspercentage is weggezakt. De helft van de Amerikanen houdt op dit moment serieus rekening met een komende burgeroorlog. Recente peilingen in VS (CATO) en Duitsland (FAZ) laten zien dat ruwweg de helft van alle werknemers zich op het werk niet langer uit durft te spreken over zijn of haar politieke opvattingen, uit vrees voor repercussies voor de eigen baan. Dat percentage is hoger dan ooit en de tendens is dwars door het hele politieke spectrum stijgend, vooral bij hoger opgeleiden.
Kortom: we zetten onszelf massaal een anoniem, ondoorzichtig masker op, uit angst om uit de boot te vallen. De gevolgen laten zich raden. Op persoonlijk niveau komt de psyche onder druk te staan. De eigen oorspronkelijkheid en levenskracht vinden geen ventiel meer en keren zich naar binnen toe, tegen de eigen persoon. De spanning bouwt op; en uiteindelijk barst de bom, met stress en burn-out als resultaat. Of men laat het überhaupt zo ver niet komen, maar gaat in de overlevingsmodus. Dat betekent afstand of afscheid, geestelijk en/of fysiek. Op organisatorisch niveau ontstaat een talent drain. De achterblijvers belichamen een cultuur van onttrekken, van full-time buiten schot blijven en van onderhuidse vervreemding. Het begrip empowerment is dan tot lege huls verworden. Niemand heeft nog zin om met iets nieuws te komen, om ergens positie over in te nemen, om overdrachtelijk gesproken ‘onredelijk’ te zijn. En dat leidt uiteindelijk tot het verdwijnen van elke vorm van progressie in de zin van originaliteit, innovatie en groei. Immers, zoals Bernard Shaw al wist: all progress depends on the unreasonable man.
Durf bij jezelf te beginnen
Wie wat aan welzijn, betrokkenheid en productiviteit wil doen, van zichzelf of van een ander, kan zeker in deze tijd niet anders dan zowel het individuele als het collectieve, vaak ook onbewuste perspectief in ogenschouw te nemen – zowel op organisatorisch als maatschappelijk niveau. De leer van Carl Jung biedt daar interessant gereedschap voor. Het individu is altijd het startpunt. Wie ben je werkelijk, met alle meer en minder vermeend acceptabele kanten? Welke kwaliteiten van je persoon heb je naar het schaduwrijk verdrongen omdat (je denkt dat) ze niet stroken met de gangbare normen van de buitenwereld? Welke eigenschappen en ideeën zijn van jouzelf? Welke heb je overgenomen, of krijg je opgedrongen? Wat draag je, in alle eerlijkheid, zèlf bij aan je stress – en welke invloed komt er van buiten af? Een eerlijk antwoord op die vragen vereist het nodige lef. Maar het loont: inzicht in al die factoren draagt bij aan een robuuster zelf. En vervolgens aan meer inzicht in, en vertrouwen in de wereld om je heen – op het werk of daarbuiten. Dan ben je beter in staat om massa-bewegingen te herkennen voor wat ze zijn, ze buiten jezelf te plaatsen en ze, als je dat nodig vindt, te helpen keren. Je hoeft dan niet meer naar voren te vluchten op zoek naar de illusionaire betere baan ergens anders. In plaats daarvan kun je samen met andere gelijkgestemden aan de wieg staan van een mogelijke verandering ten goede van het bewustzijn. Van jezelf, van je team of van je organisatie. Daarmee kun je bijdragen aan een werkklimaat dat niet langer door diffuse angsten en wantrouwen wordt geregeerd. Wie neemt hierbij het voortouw? Jij misschien?
“Ieder mens geeft er natuurlijk de voorkeur aan (zo lang hij geen inzicht heeft), de oorzaken van enige misstand nooit bij zichzelf te zoeken, maar die qua ruimte en tijd zo ver mogelijk van de eigen persoon weg te schuiven. Anders zou hij nog het gevaar lopen, zelf iets te moeten verbeteren.”
- Carl Jung